(NE)UGOVORNICE ARBITRAŽNOG SPORAZUMA KAO STRANKE ARBITRAŽNOG POSTUPKA: TEORIJA GRUPE KOMPANIJA
DOI:
https://doi.org/10.56461/SPZ_22201KJKljučne reči:
arbitraža, višestranačka arbitraža, grupa kompanija, nepotpisnice, subjektivni domašaj arbitražnog sporazuma, ekonomsko jedinstvoApstrakt
U radu se polazi od odnosa stranaka arbitražnog postupka i strana potpisnica arbitražnog sporazuma, potom se isputuje da li je istovetnost strana potpisnica i stranaka u postupku isključiva ili je reč o pravilu koje dozvoljava određene izuzetke. Stranke arbitražnog postupka su najčešće, ali ne i isključivo, strane arbitražnog sporazuma. Praksa je pokazala da učesnici arbitražnog postupka mogu biti i lica koja se nisu eksplicitno saglasila sa arbitražnim sporazumom, kao što je to slučaj kod višestranačkih arbitraža u kojima učestvuje grupa kompanija (grupa društava). Kod multistranačkih arbitraža u kojima na jednoj od strana postoji množina subjekata u formi grupe kompanija postavljaju se brojna pitanja koja su predmet ovog istraživanja. Kao osnovno postavlja se pitanje da li lica koja nisu potpisala arbitražni sporazum mogu biti učesnici arbitražnog postupka. Odgovor na ovo pitanje traženo je u komparativnoj analizi normativnih pravila kojima se uređuje punovažnost arbitražnog sporazuma, kao i kritičkim tumačenjem arbitražnih sporova vođenih pred arbitražnim i sudskim većima. Rezultati do kojih smo induktivnom metodom došli ukazuju da potpis lica nije uslov za učestvovanje u arbitražnom postupku te da je moguće subjektivno proširenje dejstva arbitražnog sporazuma. Analiza novije arbitražne prakse i pretežnog dela teorije je pokazala da je u slučaju grupa kompanija rešenje diktirano praktičnim potrebama da se uvaže realni odnosi koji postoje u pravnom prometu nastali posebnom prirodom grupe kompanija koje se tretiraju kao „ekonomsko jedinstvo”. Rad je podeljen na četiri dela. Prvi deo posvećen je arbitražnom sporazumu kao osnovu konstituisanja nadležnosti arbitražnog tribunala; drugi analizira subjektivni domašaj arbitražnog sporazuma, dok je treći deo posvećen učešću „grupe kompanija” na strani jedne od stranaka u brojnim arbitražnim i sudskim postupcima. Poslednji deo se bavi zaključnim razmatranjima obrađene teme. U radu se polazi od odnosa stranaka arbitražnog postupka i strana potpisnica arbitražnog sporazuma, potom se isputuje da li je istovetnost strana potpisnica i stranaka u postupku isključiva ili je reč o pravilu koje dozvoljava određene izuzetke. Stranke arbitražnog postupka su najčešće, ali ne i isključivo, strane arbitražnog sporazuma. Praksa je pokazala da učesnici arbitražnog postupka mogu biti i lica koja se nisu eksplicitno saglasila sa arbitražnim sporazumom, kao što je to slučaj kod višestranačkih arbitraža u kojima učestvuje grupa kompanija (grupa društava). Kod multistranačkih arbitraža u kojima na jednoj od strana postoji množina subjekata u formi grupe kompanija postavljaju se brojna pitanja koja su predmet ovog istraživanja. Kao osnovno postavlja se pitanje da li lica koja nisu potpisala arbitražni sporazum mogu biti učesnici arbitražnog postupka. Odgovor na ovo pitanje traženo je u komparativnoj analizi normativnih pravila kojima se uređuje punovažnost arbitražnog sporazuma, kao i kritičkim tumačenjem arbitražnih sporova vođenih pred arbitražnim i sudskim većima. Rezultati do kojih smo induktivnom metodom došli ukazuju da potpis lica nije uslov za učestvovanje u arbitražnom postupku te da je moguće subjektivno proširenje dejstva arbitražnog sporazuma. Analiza novije arbitražne prakse i pretežnog dela teorije je pokazala da je u slučaju grupa kompanija rešenje diktirano praktičnim potrebama da se uvaže realni odnosi koji postoje u pravnom prometu nastali posebnom prirodom grupe kompanija koje se tretiraju kao „ekonomsko jedinstvo”. Rad je podeljen na četiri dela. Prvi deo posvećen je arbitražnom sporazumu kao osnovu konstituisanja nadležnosti arbitražnog tribunala; drugi analizira subjektivni domašaj arbitražnog sporazuma, dok je treći deo posvećen učešću „grupe kompanija” na strani jedne od stranaka u brojnim arbitražnim i sudskim postupcima. Poslednji deo se bavi zaključnim razmatranjima obrađene teme.
##plugins.generic.usageStats.downloads##
Reference
Brekoulakis, S. 2016. Parties in International Arbitration: Consent v. Commercial Reality. In: Brekoulakis, S., Lew, J. & Mistelis, L. (eds.), The Evolution and Future of International Arbitration. Kluwer Law International, pp. 119-160.
Brekoulakis, S. 2010. Third Parties in International Commercial Arbitration, 1st ed. OUP.
Cukavac, M. 2018. Dejstvo arbitražnog sporazuma na treća lica - trgovinska i investiciona arbitraža, Pravo i privreda, 4-6, pp. 308-327.
Day, W. 2021. Applicable Law and Arbitration Agreement. The Cambridge Law Journal, 80 (2), pp. 238-241. https://doi.org/10.1017/S0008197321000398
Derains, Y. & Schwartz, E. 1998. A Guide to the New ICC Rules of Arbitration. Kluwer Law International.
Grušić, U. 2020. Subjektivni domašaj arbitražnog sporazuma u srpskom pravu. Revija kopaoničke škole, 2, pp. 79-97. https://doi.org/10.5937/RKSPP2002079G
Hanotiau, B. 2001. Problems Raised by Complex Arbitrations Involving Multiple Contracts-Parties-Issues: An Analysis. Journal of International Arbitration,18, pp. 251-265. https://doi.org/10.54648/354644
Jakšić, A. 2003. Međunarodna trgovinska arbitraža. Beograd: Pravni fakultet Univerziteta u Beogradu.
Janićijević, D. 2020. Arbitraža u praksi - arbitražni sporazum i arbitražni postupak. Niš: Pravni fakultet u Nišu.
Janićijević, D. 2017. Međunarodna trgovinska arbitraža u praksi - arbitražni sporazum i arbitražni postupak. Niš: Pravni fakultet u Nišu.
Janićijević, D. 2014. Osnovi multilateralnosti u arbitraži. Niš: Pravni fakultet u Nišu.
Janićijević, D. 2012. Proširenje dejstva arbitražnog sporazuma. Zaštita ljudskih i manjinskih prava u evropskom prostoru. Niš, pp. 283-299.
Jarvin, S. 1997. Arbitration and Third Parties. Međunarodna privredna arbitraža - stanje i perspektive. Beograd, pp 77-80.
Jovičić, K. 2009. Preispitivanje odluka međunarodnih trgovinskih arbitraža u postupku poništenja. Beograd: Institut za uporedno pravo.
Knežević, G. & Pavić, V. 2010. Arbitraža i ADR. Beograd: Pravni fakultet Univerziteta u Beogradu.
Lew, J., Mistelis, L. & Kröll, S. (Lew et al.) 2003. Comparative International Commercial Arbitration. Kluwer Law International.
Mayer, P. 2012. The Extension of the Arbitration Clause to Non-signatories - The Irreconcilable Positions of French and English Courts. American University International Law Review, 4, pp. 831-836.
Meyniel, A. 2013. That Which Must Not Be Named: Rationalizing the Denial of U.S. Courts with Respect to the Group of Companies Doctrine. The Arbitration Brief, 1 (3), pp. 18-55.
Mišović, A. 2021. Binding Non-Signatories to Arbitrate - United States Approach. Arbitration International, 37, Oxford University Press, pp. 749-768. https://doi.org/10.1093/arbint/aiab009
Mraz, M. 2009. Extension of an Arbitration Agreement to Non-Signatories: Some Reflections on Swiss Judicial Practice. Anali, Pravni fakultet u Beogradu, 3, pp. 54-63.
Nikolić, A. 2018. Značaj mesta sedišta arbitraže. Pravo i privreda, 4-6, pp. 441-452.
Park, W. 2009. Non-Signatories and International Contracts: An Arbitrator's Dilemma. Multiple Parties in International Arbitration. Oxford, pp.1-32.
Pavić, V. 2009. Non-Signatories and the Long Arm of Arbitral Jurisdiction. Resolving international conflicts - liber amicorum Tibor Varady (eds. Hay, P., Vekas, L., Elkana, Y. & Dimitrijević, N.), CEU Press, pp. 213-229.
Perović, J. 2002. Ugovor o međunarodnoj trgovinskoj arbitraži. Beograd: Službeni list SRJ.
Perović, J. 2018. Sedište arbitraže u međunarodnoj trgovinskoj arbitraži. Pravo i privreda, 4-6, pp. 157-172.
Radišič, J. 2016. Obligaciono pravo - opšti deo. Niš: Pravni fakultet Univerziteta u Nišu.
Redfern, A. & Hunter, M. 2004. Law and Practice of International Commercial Arbitration, 4th ed. London: Sweet and Maxwell.
Rowan, S. 2017. The New French Law on Contract. International & Comparative Law Quarterly, 66 (4), pp. 805-831.https://doi.org/10.1017/S0020589317000252
Rubino-Sammartano, M. 2014. International Arbitration: Law and Practice, (3rd ed.). Juris Net.
Samal, A. 2020. Extending Arbitration Agreements to Non-Signatories: A Defence of the Group of Companies Doctrine. KING's Student L. REV. 11 (1), pp. 73-96.
Stanivuković, M. 2013. Međunarodna arbitraža. Beograd: Službeni glasnik.
Vasiljević, M. 1999. Privredna društva - domaće i uporedno pravo. Beograd.
Vasiljević, M. 2019. Arbitraža bez arbitražnog ugovora (direktnog ili indirektnog). Pravo i privreda, 10-12, pp. 7-23.
Vasiljević, M. 2020. Probijanje pravne ličnosti u kompanijskom pravu. Beograd: Intermex.
Višekruna, A. 2018. Ostvarivanje saradnje u stečajnim postupcima sa elementom inostranosti: primer protokola. Strani pravni život, 62(3), pp. 65-88. https://doi.org/10.5937/spz1803065V
Vukadinović Marković, J. 2017. Impact of EU Insolvency Regulation on Process of Resolving Disputes before International Commercial Arbitration. EU and Comparative Law Issues and Challenges Series (ECLIC), Osijek, 1, pp. 127-143. https://doi.org/10.25234/eclic/6525
Vukadinović, J. 2015. Odnos ugovora o prenosu potraživanja i arbitražne klauzule, Pravni život, 5-6, pp. 103-116.
Vukadinović, J. 2016. Arbitražna klauzula u opštim uslovima poslovanja - pitanje forme ili saglasnosti ugovornih strana. Pravni život, 10, pp. 287-299.
Vukadinović, S. 2020. Arbitražna klauzula u opštim uslovima poslovanja: aktuelne tendencije u međunarodnoj trgovinskoj versus potrošačkoj arbitraži. Glasnik Advokatske komore Vojvodine, 3, pp. 379-429. https://doi.org/10.5937/gakv92-28020
Živković, U. 2013. Subjektivni domašaj arbitražnog sporazuma i treća lica - izuzeci od principa inter partes u zasnivanju nadležnosti arbitraže. Pravo i privreda, 7-9, pp. 437-453.
Pravni izvori
Evropska konvencija o međunarodnoj trgovinskoj arbitraži, Službeni list SFRJ – Međunarodni ugovori, br. 12/1963.
Italijanski građanski zakonik (Codice Civile). Dostupno na: Italian Codice Civile | Trans-Lex.org (22. 4. 2022).
Konvencija UN o priznanju i izvršenju stranih arbitražnih odluka, (Njujorška konvencija). Dostupno na: United Nations Convention on the Recognition and Enforcement » New York Convention (22. 4. 2022).
Nemački građanski zakonik (BGB). Dostupno na: German Civil Code BGB (gesetze-im-internet.de) (22. 4. 2022).
Pravilnik Stalne arbitraže pri Privrednoj komori Srbije, Službeni glasnik RS, br. 101/2016.
Švajcarski Zakon o međunarodnom privatnom pravu (PILA) iz 1989. sa izmenama 2021. Dostupno na: Microsoft Word – 20210129 Chapter 12 PILA_Translation_English.docx (swissarbitration.org) (22. 4. 2022).
UNCITRAL Model zakon o arbitraži 1985, poslednje izmene 2006 (Uncitral Model Law on International Arbitration). Dostupno na: UNCITRAL Model Law on International Commercial Arbitration (1985), with amendments as adopted in 2006 | United Nations Commission on International Trade Law.
UNCITRAL Recommendation regarding the interpretation of article II, paragraph 2, and article VII, paragraph 1, of the Convention on the Recognition and Enforcement of Foreign Arbitral Awards, done in New York, 10 June 1958 (2006). Dostupno na: Recommendation regarding the interpretation of article II, paragraph 2, and article VII, paragraph 1, of the Convention on the Recognition and Enforcement of Foreign Arbitral Awards, done in New York, 10 June 1958 (2006) | United Nations Commission on International Trade Law.
UNIDROIT Načela međunarodnih trgovačkih ugovora, izmene iz 2016. godine. Dostupno na: Microsoft Word – 00-0-Cover-2016 clean.doc (unidroit.org) (22. 4. 2022).
Zakon o arbitraži Danske iz 2005. Dostupno na: Microsoft Word – Act2005.doc (voldgiftsinstituttet.dk) (22. 4. 2022).
Zakon o arbitraži Holandije. Dostupno na: https://voldgiftsinstituttet.dk/wpcontent/uploads/2015/01/danish_arbitration_act_2005.pdf (22. 4. 2022).
Zakon o arbitraži, Službeni glasnik RS, br. 46/2006.
Zakon o obligacionim odnosima, Službeni list SFRJ, br. 29/1978, 39/1985, 45/1989 i 57/1989, Službeni list SRJ, br. 31/1993 i Službeni list SCG, br. 1/2003 – Ustavna povelja i Službeni glasnik RS, br. 18/2020.
Sudska i arbitražna praksa
A, B and C versus D and the State of Libya, BGer 4A_636/2018. Dostupno na: 4A_636/2018 24. 09. 2019 – Schweizerisches Bundesgericht (bger.ch) (22. 4. 2022).
Chloro Controls (I) P. Ltd. Versus Severn Trent Water Purification Inc. & Ors., Civil Appeal Nos. 7135-7136 Of 2012. Dostupno na: Chloro-Controls-I-P.-Ltd.-Versus-Severn-Trent-Water-Purification-Inc.-Ors.pdf (briefcased.in) (22. 4. 2022).
Company X (USA) v. Company X (Egypt), ICC Аward no. 5721, konačna odluka iz 1990. godine. Dostupno na: http://translex.uni-koeln.de/output.php?docid=205721 (22. 4. 2022).
GE Energy Power Conversion France SAS v. Outokumpu Stainless USA LLC, 140 S.
Ct. 1637 (2020). Dostupno na: GE Energy Power Conversion France SAS v. Outokumpu Stainless USA, LLC : 590 U.S. ___ (2020) : Justia US Supreme Court Center (22. 4. 2022).
KIS France SA and KIS Photo Industrie SA versus Societe Generale et al., Cour d’Appel, Paris, 31 October 1989, za komentar Yearbook Comm. Am’n, XVI ,1991, pp. 145-150.
Utair Aviation versus Jagson Airlines Limited, I.A No.838112009 in CS(OS) No. 203/2009. Dostupno na: Utair Aviation v. Jagson Airlines Limited | Delhi High Court | Judgment | Law | CaseMine (22. 4. 2022).
Peterson Farms Inc. vs. C&M Farming Ltd., [ 2003] EWHC2298. Dostupno na: Peterson Farms v C & M Farming Ltd & Anor | [2003] EWHC 2298 (Comm) | England and Wales High Court (Commercial Court) | Judgment | Law | CaseMine.
The Dow Chemical Company and others v. Isover Saint Gobain, ICC Case No. 4131,
Interim Award of 23 September 1982, Y.C.A. Vol. IX (1984).
Internet izvori
Blanchi, S. 2020. Extension of Arbitration Agreements to Non-Signatories in Switzerland: The Supreme Court sticks to her guns. Dostupno na: Extension of Arbitration Agreements to Non-Signatories in Switzerland: The Supreme Court Sticks to Her Guns (josemigueljudice-arbitration.com) (25. 4. 2022).
Group of Companies Doctrine. Dostupno na: https://www.lawteacher.net/free-lawessays/commercial-law/group-of-companies-doctrine-law-essays.php?vref=1 (26. 4. 2022).
Park, W. 2009. Non-signatories and International Contracts: An Arbitrator’s Dilemma. Dostupno na: Non-Signatories and International Contracts: An Arbitrator’s Dilemma by William W. Park : SSRN (22. 4. 2022).
