ZAKON O DIGITALNIM USLUGAMA EU: IZAZOVI I PERSPEKTIVE ZA BOSNU I HERCEGOVINU, SRBIJU I ZAPADNI BALKAN
Autori
-
Đorđe B. Krivokapić
Vanredni profesor, Fakultet organizacionih nauka Univerziteta u Beogradu, Srbija.
https://orcid.org/0000-0002-0950-6820
-
Nasir Muftić
Docent, Pravni fakultet Univerziteta u Sarajevu, BiH.
https://orcid.org/0000-0002-5688-3565
DOI:
https://doi.org/10.56461/SPZ_1142Ključne reči:
Zakon o digitalnim uslugama, pružaoci usluga informacionog društva, onlajn posrednici, štetan sadržaj, usklađivanje sa zakonodavstvom EU.Apstrakt
Zakon o digitalnim uslugama EU nastoji da uredi usluge koje se pružaju na internetu i suzbije zloupotrebu ličnih podataka i proliferaciju štetnih sadržaja poput govora mržnje i dezinformacija, odnosno da unapredi opštu bezbednost korisnika. S obzirom na njegovu složenu i slojevitu strukturu, implementacija ovog propisa predstavlja izazov za EU i države članice. Pored prikaza same strukture i pozicioniranja novog propisa u širem kontekstu politika EU u oblasti digitalnih tehnologija, centralno pitanje ovog rada jeste dejstvo Zakona o digitalnim uslugama na legislativu Zapadnog Balkana. Kroz analizu trenutnih prilika u pravnim okvirima u Bosni i Hercegovini i Srbiji, rad izdvaja ključne odredbe ove regulative iz perspektive potencijalnih rizika i interesa za ekonomije Zapadnog Balkana, ukazuje na moguća lokalna rešenja principa podele nadležnosti između institucija EU i država članica, te druga pitanja implementacije.
##plugins.generic.usageStats.downloads##
Reference
Adamović, J. Bajić, M., Bajčeta, S., Perkov, B. & Stevanović, T. 2024. DSA, DMA, AIA AND WESTERN BALKANS, Normative Foundation, Enforcement Mechanisms and Institutional Framework Study, Share Foundation. Dostupno na: https://www.sharefoundation.info/wp-content/uploads/SHARE_DSA-DMA-AIA-STUDY.pdf, 17. 1. 2025.
Danilovska-Bajdevska, D., Wright, E., Ćulahović, M., Reçi, M., Tosić, M., Nikčević, S, & Sahatqija, T. 2024. Towards a Feasible Implementation of the Digital Services Act in the Western Balkans Study of the regulatory and institutional preparedness for harmonization with DSA in the Western Balkans, Partners for Democratic Change Serbia. Dostupno na: https://www.partners-serbia.org/public/news/dsa-wb-new.pdf, 11. 12. 2024.
Deirdre, K. & Rokša- Zubčević, A. 2022. Towards coregulation of harmful content online in Bosnia and Herzegovina. A study of European standards and co-regulatory practices for combating harmful content online. Council of Europe. Dostupno na: https://rm.coe.int/co-regulation-of-harmful-content-online-study-eng/1680adeef7, 17. 12. 2024.
Evropska komisija. 2024a. Welcome to the DSA Transparency Database!. Dostupno na: https://transparency.dsa.ec.europa.eu/, 18. 3. 2025.
Evropska komisija. 2022. Izvještaj o Bosni i Hercegovini za 2022. uz dokument Saopštenje Komisije Evropskom parlamentu, Vijeću, Evropskom ekonomskom i socijalnom odboru i Odboru regija. Saopštenje o politici proširenja EU za 2022. Dostupno na: https://www.dei.gov.ba/uploads/documents/izvjestaj-o-bosni-i-hercegovini-za-2022-godinu_1666693844.pdf, 17. 12. 2024.
Evropska komisija. 2024d, Commission staff working document Serbia 2024 Report accompanying the document communication from the Commission to the European Parliament, the Council, the European Economic and Social Committee and the Committee of Regions 2024. Communication on EU enlargement policy. Dostupno na: https://neighbourhood-enlargement.ec.europa.eu/document/download/3c8c2d7f-bff7-44eb-b868-414730cc5902_en?filename=Serbia%20Report%202024, 17. 12. 2024.
Frosio, G. & Geiger, C. 2023. Taking fundamental rights seriously in the Digital Services Act's platform liability regime. European Law Journal. 29(1-2): 31-77. https://doi.org/10.1111/eulj.12475
Fruscione, G. 2020. The Balkans: Old New Instabilities. A European Region Looking for its Place in the World. Milano: Ledizioni Ledi Publishing.
Gorwa, R. 2022. The Digital Services Act: Risk-based regulation of online platforms. Internet Policy Review. Dostupno na:
https://policyreview.info/articles/news/digital-services-act-risk-based-regulation-online-platforms/1606, 10. 12. 2024.
Jelisavac Trošić, S. I. & Gordanić, J. B. 2023. Priznanje prava na pristup internetu kao samostalnog ljudskog prava – potencijali i prepreke. Strani pravni život, 67(3), pp. 375-394. https://doi.org/10.56461/SPZ_23301KJ
Nelson, G. 2024. Assessing the EU’s Digital Services Coordinators on Resourcing and Readiness. Dostupno na:
https://www.techpolicy.press/assessing-the-eus-digital-services-coordinators-on-resourcing-and-readiness/, 10. 12. 2024.
Popović, D., Krivokapić, Đ., Ružić, N. & Stojković, M. 2023. Pravno uređenje interneta u Srbiji. Beograd: Clio.
Savin, A, 2023. Digitalna prav(d)a. Beograd: Clio.
Savin, A. & Bagley, C. 2023. On a Strategic Management Approach to the New EU Risk-Based Compliance Regulations International In-house Counsel Journal, 16(64), Summer 2023, pp. 1-13.
Vosoughi, S., Roy, D. & Aral, S. 2018. The spread of true and false news online. Science, 359(6380), 1146–1151. https://doi.org/10.1126/science.aap9559
Internet izvori
Le Monde, 2020. The law against hate on the Internet. Dostupno na: https://www.lemonde.fr/pixels/article/2020/05/13/la-loi-contre-la-haine-sur-internet-definitivement-adoptee-par-l-assemblee-nationale_6039578_4408996.html, 10. 12. 2024.
Evropska komisija. 2024b. Commission calls on Cyprus, Czechia, Estonia, Poland, Portugal and Slovakia to designate and fully empower their Digital Services Coordinators under the Digital Services Act. Dostupno na:
Evropska komisija. 2024c. Commission approves Reform Agendas of Albania, Kosovo, Montenegro, North Macedonia and Serbia, paving way for payments under the Reform and Growth Facility. Dostupno na:
Evropska komisija. 2024e. Commission sends preliminary findings to X for breach of the Digital Services Act. Dostupno na: https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/ip_24_3761, 22. 11. 2024.
Evropska komisija. 2025a. Digital Services Coordinators. Dostupno na: https://digital-strategy.ec.europa.eu/en/policies/dsa-dscs, 18. 3. 2025.
Evropska komisija. 2025b, Supervision of the designated very large online platforms and search engines under DSA. Dostupno na:
https://digital-strategy.ec.europa.eu/en/policies/list-designated-vlops-and-vloses, 1. 4. 2025.
Evropska unija. 1993. Accession criteria (Copenhagen criteria). Dostupno na: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=LEGISSUM:accession_criteria_copenhague, 22. 11. 2024.
Evropska unija. 2021. IPA III: Instrument pretpristupne pomoći (2021–2027). Dostupno na: https://eur-lex.europa.eu/HR/legal-content/summary/ipa-iii-the-instrument-for-pre-accession-assistance-2021-2027.html, 22. 11. 2024.
Foo Yun, C. 2022. Google News re-opens in Spain after eight-year shutdown. Dostupno na: https://www.reuters.com/technology/google-news-re-opens-spain-after-eight-year-shutdown-2022-06-22/, 10. 12. 2024.
Husovec, M. 2022. Will the DSA work?, dostupno na: https://verfassungsblog.de/dsa-money-effort/
Jaursch, J. 2024. More than an advisory group: Why The European Board for Digital Services has key roles in DSA enforcement. Dostupno na: https://dsa-observatory.eu/2024/02/23/more-than-an-advisory-group-why-the-european-board-for-digital-services-has-key-roles-in-dsa-enforcement/, 10. 12. 2024.
Knight, B. 2018. Germany implements new internet hate speech crackdown. Dostupno na: https://www.dw.com/en/germany-implements-new-internet-hate-speech-crackdown/a-41991590, 10. 12. 2024.
Lenoir, L. 2020. Le Conseil constitutionnel censure la loi Avia contre la haine en ligne. Dostupno na: https://www.lefigaro.fr/le-conseil-constitutionnel-censure-la-loi-avia-contre-la-haine-en-ligne-20200618, 10. 12. 2024.
Savet Evropske unije. 2024. The EU: Main investor, donor and trade partner for the Western Balkans. Dostupno na:
https://www.consilium.europa.eu/hr/infographics/the-eu-main-trade-partner-and-investor-for-the-western-balkans/, 4. 12. 2024.
Schulz, J. 2020. What’s Going on with France’s Online Hate Speech Law? Dostupno na: https://www.lawfaremedia.org/article/whats-going-frances-online-hate-speech-law, 12. 12. 2024.
Zeybek, B. & van Hoboken, J. 2022. The Enforcement Aspects of the DSA, and its Relation to Existing Regulatory Oversight in the EU. Dostupno na: https://dsa-observatory.eu/2022/02/04/the-enforcement-aspects-of-the-dsa-and-its-relation-to-existing-regulatory-oversight-in-the-eu/, 12. 12. 2024.
Pravni izvori
Uredba (EU) 2016/679 Evropskog parlamenta i Veća od 27. aprila 2016. o zaštiti pojedinaca u vezi sa obradom ličnih podataka i o slobodnom kretanju takvih podataka te o stavljanju van snage Direktive 95/46/EZ (Opća uredba o zaštiti podataka - GDPR) SL EU L119 4. 5. 2016.
Direktiva (EU) 2018/1808 Evropskog parlamenta i Veća od 14. novembra 2018. o izmeni Direktive 2010/13/EU o koordinaciji određenih odredaba utvrđenih zakonima i drugim propisima u državama članicama o pružanju audiovizualnih medijskih usluga (Direktiva o audiovizualnim medijskim uslugama) u pogledu promenjivog stanja na tržištu PE/33/2018/REV/1 SL L 303, 28. 11. 2018.
Direktiva (EU) 2022/2555 Europskog parlamenta i Veća od 14. prosinca 2022. o mjerama za visoku zajedničku razinu sajbersigurnosti širom Unije, izmeni Uredbe (EU) br. 910/2014 i Direktive (EU) 2018/1972 i stavljanju izvan snage Direktive (EU) 2016/1148 (Direktiva NIS 2) (Tekst značajan za EGP) PE/32/2022/REV/2 SL L 333, 27. 12. 2022.
Direktiva 2000/31/EZ Evropskog parlamenta i Veća od 8. juna 2000. o određenim pravnim aspektima usluga informacijskog društva na unutrašnjem tržištu, posebno elektronske trgovine (Direktiva o elektronskoj trgovini) SL L 178, 17. 7. 2000.
Uredba (EU) 2022/2065 Evropskog parlamenta i Veća od 19. oktobra 2022. o jedinstvenom tržištu digitalnih usluga i izmeni Direktive 2000/31/EZ (Akt o digitalnim uslugama) (Tekst značajan za EGP) PE/30/2022/REV/1 SL L 277, 27. 10. 2022.
Direktiva 2000/31/EZ Evropskog parlamenta i Veća od 8. juna 2000. o određenim pravnim aspektima usluga informacijskog društva na unutrašnjem tržištu, posebno elektronske trgovine (Direktiva o elektronskoj trgovini) SL L 178, 17. 7. 2000, pp. 1–16 (ES, DA, DE, EL, EN, FR, IT, NL, PT, FI, SV)
Zakon o zaštiti podataka o ličnosti, Službeni glasnik RS, br. 87/2018.
Zakon o zaštiti ličnih podataka, Službeni glasnik BiH, br. 49/2006, 76/2011 i 89/2011.
Zakon o komunikacijama, Službeni glasnik BiH, br. 31/2003, 75/2006, 32/2010 i 98/2012.
Zakon o konkurenciji BiH, Službeni glasnik BiH, br. 48/2005, 76/2007 i 80/2009.
Zakon o elektronskom pravnom i poslovnom prometu, Službeni glasnik BiH, br. 88/2007.
Pravilo 60/2012 o obavljanju delatnosti davaoca pristupa Internetu, Službeni glasnik BiH, br. 36/2012.
Pravilo 96/2023 o uslugama platformi za razmenu videozapisa, Službeni glasnik BiH, br. 41/2023.
Zakon o zaštiti potrošača u BiH, Službeni glasnik BiH, br. 25/2006 i 88/2015.
Zakon o elektronskoj trgovini, Službeni glasnik RS, br. 41/2009, 95/2013 i 52/2019.
Zakon o elektronskim medijima, Službeni glasnik RS, br. 92/2023.
Pravilnik o obaveznim merama pružalaca usluga platformi za razmenu video sadržaja. Službeni glasnik RS, br. 43/2024.
Sporazum o stabilizaciji i pridruživanju sa Bosnom i Hercegovinom. Dostupno na: https://eur-lex.europa.eu/EN/legal-content/summary/stabilisation-and-association-agreement-with-bosnia-and-herzegovina.html, 12. 12. 2024.
Sporazum o stabilizaciji i pridruživanju sa Srbijom. Dostupno na: https://eur-lex.europa.eu/EN/legal-content/summary/stabilisation-and-association-agreement-with-serbia.html, 12. 12. 2024.
##submission.downloads##
Objavljeno
Broj časopisa
Sekcija
Licenca
Sva prava zadržana (c) 2025 Đorđe B. Krivokapić, Nasir Muftić
Ovaj rad je pod Creative Commons Autorstvo 4.0 Internacionalna licenca.
Institut za uporedno pravo
